Historia łyżwiarstwa szybkiego
Umiejętność szybkiego poruszania się po lodzie sięga wielu tysięcy lat, a kościane łyżwy znała już epoka brązu. Schweizerisches Turnund Sportmuseum w Bazylei chlubi się posiadaniem pary łyżew kościanych pochodzących sprzed ok. 4000 lat p.n.e. W Warszawie w Muzeum Sportu i Turystyki można obejrzeć łyżwy kościane z Biskupina z VI w. p.n.e. oraz całą kolekcję łyżew z drzewa i metalu, obrazujących historyczny rozwój tego sprzętu od XIV w. aż po czasy najnowsze.
Później zaczęto używać łyżew drewnianych z wkładką żelazną. Wkładka ta była dwukrotnie dłuższa od dzisiejszych łyżew do jazdy figurowej i przylegała całą płozą do powierzchni lodu. Dowodzi to, że ówczesnym ludziom chodziło jedynie o uzyskanie jak największej szybkości przy przenoszeniu się z miejsca na miejsce, gdyż łyżwą długą i przylegającą całą płozą do lodu można było odbijać się o wiele łatwiej, pewniej i silniej.
W XIV w. łyżwy z kości zwierzęcych zaczęto zastępować produktami z żelaza. Najwcześniej produkcji owej podjęli się wytwórcy zbroi w Holandii. Rychło doszli do wniosku, że wytopienie łyżew z żelaza jest świetnym interesem, gdyż przecinające kraj kanały wodne są wykorzystywane, jako trakty komunikacyjne, zaś głównym środkiem lokomocji na owych lodowych drogach były łyżwy.
W okresie Odrodzenia znajdujemy pierwsze wzmianki o produkowaniu dwóch rodzajów łyżew: krótkich – do jazdy figurowej i długich – do jazdy szybkiej. Łyżwiarstwo, zatem traktowane było początkowo, jako środek komunikacji, ale już we wczesnym średniowieczu jazda na łyżwach potraktowana została, jako zabawa. Obok funkcji użytkowej łyżwy mają wówczas zastosowanie podczas różnych świąt, jako forma rozrywki, gdzie łyżwiarze popisują się swą sztuką.
Okres wielkiego rozkwitu popularności łyżwiarstwa przypada na XVIII w. Jeździli na łyżwach władcy angielscy i szkoccy z dynastii Stuartów, jeździła królowa Maria Antonina i Madame Pompadour, uprawiali łyżwiarstwo Napoleon I i III.
W 1770r. w Londynie ukazało się wydanie,, Traktatu o łyżwiarstwie” autorstwa R. Jonesa.
O łyżwach pisali także poeci, opiewający przyjemność i radość płynącą z uprawiania łyżwiarstwa.
Ok. 1850r. prawdziwej rewolucji w łyżwiarstwie dokonał Amerykanin E. W. Bushnell z Filadelfii, demonstrując parę łyżew o stalowych ostrzach. Łyżwiarstwo, jako sport znane było już dawnym Skandynawom, którzy ścigali się na lodzie po cenne nagrody – broń, konie, klejnoty.
W 1801r. dwie łyżwiarki w Groningen po raz pierwszy ścigały się oficjalnie. Mężczyźni po raz pierwszy wystartowali w 1814r. Z biegiem lat kobiety przestały się ścigać, a jazda szybka na łyżwach stała się przywilejem mężczyzn.
Łyżwiarstwo szybkie od łyżwiarstwa figurowego oddzieliło się w okresie XVI-XVIII wieku. Do łyżwiarstwa figurowego używa się tzw. figurówek, natomiast łyżwiarstwo szybkie potrzebowało zupełnie innego rodzaju sprzętu do jazdy. Łyżwy szybkie wymyślił rosyjski konstruktor, Michaił Panczenow. Od jego nazwiska łyżwy do szybkiej jazdy nazywane są panczenami. Na życzenie cara Rosji Panczenow stworzył łyżwy dla rosyjskich sportowców, którzy mieli osiągać najwyższe wyniki w światowej czołówce. Tak naprawdę jednak łyżwy do szybkiej jazdy Panczenow tylko udoskonalił. Łyżwy szybkie w wersji z płozą rurkową opracowali wcześniej Norwegowie. Dlatego w Holandii są one nazywane „Noren”, czyli „Norweżki”.
PZŁS jest jednym z najstarszych związków w kraju. Powstał 9 grudnia 1921 roku we Lwowie, jako Polski Związek Łyżwiarski, z połączenia miejscowego Towarzystwa Łyżwiarskiego z warszawskim oraz z klubem AZS Warszawa. Pierwsze oficjalne mistrzostwa Polski odbyły się w 1922 roku.
To z inicjatywy polskich działaczy łyżwiarstwo szybkie znalazło się w programie igrzysk olimpijskich. Mężczyźni rozpoczęli walkę o medale w 1924 roku w Chamonix, a kobiety dopiero w Squaw Valley w 1960. Właśnie w „Dolinie Indianki” biało-czerwone po raz pierwszy stanęły na podium: Elwira Seroczyńska zdobyła srebrny medal w wyścigu na 1500 metrów, a Helena Pilejczyk – brązowy na tym samym dystansie.
Złotymi zgłoskami w historii polskiego łyżwiarstwa szybkiego zapisali się także m.in. jeden z najwszechstronniejszych polskich sportowców Wacław Kuchar, pierwszy olimpijczyk Leon Jucewicz (1924), Janusz Kalbarczyk, Antoni Skrzypnik, Stanisław Magierowski, Janusz Tlałka, Jaromir Radke, Paweł Zygmunt, pierwsza rekordzistka świata Zofia Nehring, Elżbieta Niemczyk i najbardziej znana i tytułowana polska panczenistka lat 70 i 80 Elwira Ryś-Ferens, wychowanka trenera Kazimierza Kalbarczyka. Trzecia dama polskiego łyżwiarstwa szybkiego rodem z Elbląga. Zawsze, kiedy zaczynała jeździć na łyżwach (VIII klasa szkoły podstawowej, pierwszy trener Andrzej Oziewicz) i w trakcie swojej długiej kariery zawodniczej myślała o tym, aby co najmniej dorównać swoim wielkim poprzedniczkom: Elwirze Seroczyńskiej i Helenie Pilejczyk. Dwa lata przed IO w Innsbrucku (1974) w słynnym alpejskim kurorcie Cortina d’Ampezzo stała się główną bohaterką mistrzostw świata juniorek. Wygrała biegi na 1000 i 3000 metrów, zdobyła srebrny medal na 1500 i zdecydowanie triumfowała w wieloboju! Był to największy sukces w historii polskiego łyżwiarstwa szybkiego.Elwira Ryś – Ferens to multi medalistka i rekordzistka, 76-krotna mistrzyni Polski (rekord w historii polskiego łyżwiarstwa) na 500 m. Po Elwirze Ryś – Ferens sympatycy łyżwiarstwa szybkiego długo czekali na kolejny krążek aż do igrzysk w Vancouver, gdzie ogromną niespodziankę sprawiły w wyścigu drużynowym Katarzyna Bachleda-Curuś, Katarzyna Wożniak, Luiza Złotkowska, oraz rezerwowa Natalia Czerwonka sięgając po brąz. Od tego czasu sukcesy naszych panczenistów i short trakowców są coraz większe a w sezonie 2012 / 2013 Zbigniew Bródka zdobył, jako pierwszy Polak Puchar Świata na dystansie 1500 m a brązowe medalistki z Vancouver, co roku stają na podium mistrzostw Europy i Świata.
W 1993 roku Polacy pojawili się na arenie międzynarodowej w short tracku, w którym Polacy odnoszą też nie małe sukcesy na arenach Europy i Świata.
Pierwszy w Polsce sztuczny tor do jazdy szybkiej na lodzie powstał przed wojną w Lublinie i miał obwód 250 m. Łyżwiarstwo szybkie z czasem zdobywało coraz większą popularność, nie tylko na świecie, ale też w naszym kraju.